پیشینه و مبانی نظری ارتباط تحقیق و ترویج و کلیات طرح ترویجی «تسریع انتقال یافته¬ها در30 صفحه در قالب ورد قابل ویرایش.
مبانی نظری وپیشینه تحقیق ارتباط تحقیق و ترویج و کلیات طرح ترویجی «تسریع انتقال یافته ها
فصل دوم : بررسی ادبیات تحقیق
2-1-
مقدمه...............................................................................................................................................................11
2-2- بخش اول: کلیات ارتباط تحقیق و
ترویج................................................................................................11
2-1-1- پیوند تحقیق و
ترویج...............................................................................................................13
2-2-2- نظام دانش و اطلاعات کشاورزی............................................................................................16
2-2-3- شیوههای مرسوم ارتباطی تحقیق و ترویج کشاورزی در سطح جهان...........................20
2-2-4- پیشینهی طرحهای مشترک تحقیقی – ترویجی در ایران...............................................25
2-3- بخش دوم: کلیات طرح ترویجی «تسریع انتقال یافتهها»....................................................................27
2-3-1- سابقه و پیشینهی تجربی
طرح..............................................................................................27
2-3-2- اهداف طرح ترویجی «تسریع انتقال یافتهها».....................................................................28
2-3-3- ویژگیهای طرح ترویجی «تسریع انتقال یافتهها»............................................................29
2-3-4- اهمیت و ضرورت اجرای طرح................................................................................................30
2-3-5- رهیافت ترویجی
طرح...............................................................................................................30
2-3-6- محتوا و موضوع یافتههای تحقیقاتی و کاربردی طرح.......................................................31
2-3-7- روند اجرای طرح ترویجی «تسریع انتقال یافتهها»...........................................................33
2-3-8- الزامات اجرایی طرح ترویجی «تسریع انتقال یافتهها».....................................................34
2-3-9- مناطق اجرای طرح ترویجی «تسریع انتقال یافتهها» در استان کرمانشاه....................35
2-4- بخش سوم: کلیات ارزشیابی
2-4-1- تعاریف و مفاهیم
ارزشیابی......................................................................................................38
2-4-2- اهداف
ارزشیابی.........................................................................................................................41
2-4-3- ویژگیهای
ارزشیابی.................................................................................................................43
2-4-4- مسائل کلیدی
ارزشیابی...........................................................................................................43
2-4-5- سطوح
ارزشیابی.........................................................................................................................45
2-4-6- انواع
ارزشیابی.............................................................................................................................47
2-4-6-1- انواع ارزشیابی با توجه به زمان.........................................................................47
2-4-6-2- انواع ارزشیابی از نظر کارائی..............................................................................48
2-4-6-3- انواع ارزشیابی از لحاظ درجهی اعتبار............................................................48
2-4-6-4- انواع ارزشیابی با توجه به ارزشیابان.................................................................50
2-4-7- مدلهای
ارزشیابی....................................................................................................................50
2-4-7-1- مدل ارزشیابی مشارکتی...................................................................................52
2-4-7-2- مدل ارزیابی سریع و مشارکتی روستایی.......................................................56
2-4-7-3- مدل ارزشیابی مبتنی بر طبیعت....................................................................57
2-4-7-4- مدل ارزشیابی تجربی........................................................................................57
2-4-7-5- مدل مفهومی آون..............................................................................................58
2-4-7-6- مدل سلسله مراتبی بنت...................................................................................59
2-4-7-7- مدل ارزشیابی تفاوتها (اختلاف یا ناهمخوانی)..........................................60
2-4-7-8- مدل ارزشیابی اعتبارگذاری..............................................................................61
2-4-7-9- مدل ارزشیابی اعتباربخشی..............................................................................61
2-4-7-10- مدل ارزشیابی مدافعه یا دوسویه.................................................................62
2-4-7-11- مدل ارزشیابی هدف آزاد...............................................................................62
2-4-7-12- مدل ارزشیابی مناسبات اجرایی...................................................................64
2-4-7-13- مدل ارزشیابی حقوقی....................................................................................64
2-4-7-14- مدل ارزشیابی قضایی.....................................................................................64
2-4-7-15- مدل ارزشیابی به مثابه روشنگری................................................................65
2-4-7-16- مدل ارزشیابی مبتنی بر استراتژی وضعیت ویژه......................................65
2-4-7-17- مدل ارزشیابی تایلر.........................................................................................66
2-4-7-18- مدل ارزشیابی استیک....................................................................................66
2-4-7-19- مدل ارزشیابی تصمیمگیری مدیریتی.........................................................67
2-4-7-20- مدل ارزشیابی هدف مدار..............................................................................67
2-4-7-21- مدل عمومی ارزشیابی....................................................................................68
2-4-7-22- مدل آزمایش اجتماعی...................................................................................68
2-4-7-23- مدل کارشناسی...............................................................................................68
2-4-7-24- مدل تخصص محور.........................................................................................68
2-4-7-25- ارزشیابی به عنوان خبرگی...........................................................................69
2-4-7-26- مدل منطقی ارزشیابی برنامه..........................................................................69
2-4-7-27- مدل سیپ..........................................................................................................70
2-5- بخش چهارم: پیشینهی
پژوهش.............................................................................................................76
2-6- چارچوب نظری
تحقیق.............................................................................................................................89
-1) مقدمه
با توجه به اینکه تحقیق حاضر به منظور ارزیابی یکی از طرحهای ترویجی با عنوان «تسریع انتقال
یافتهها» صورت پذیرفته و از آن جایی که این عنوان مطالب و مفاهیم زیادی
را در بر میگیرد، لذا به منظور سهولت در مطالعه، مطالب این بخش به چهار
بخش تقسیم گردیده است. در بخش اول کلیات ارتباط تحقیق و ترویج و در بخش دوم
کلیات طرح ترویجی «تسریع انتقال یافتهها» ارایه شده است. در سالهای اخیر
به منظور برقراری ارتباط نزدیکتر بین محققان، مروجان و کشاورزان و انتقال
یافتههای تحقیقاتی به اکثر بهرهبرداران بخش کشاورزی،
طرحهایی به اجرا درآمده است که طرح ترویجی «تسریع انتقال یافتهها»
نمونهای از آن میباشد. از آن جا که اجرای چنین طرحهایی از سابقهی
اجرایی چندانی برخوردار نمیباشد، لازم است که به منظور میزان حصول به
اهداف و تعیین نقاط قوت و نقاط ضعف، مورد ارزیابی قرار گیرند و از آن جایی
که تحقیق حاضر به منظور ارزیابی طرح مورد نظر صورت گرفته است، در بخش سوم
این فصل، تعاریف و مفاهیم ارزشیابی ارایه شده است و در ادامه به مدلهایی
که میتوان برای ارزشیابی برنامهها مورد استفاده قرار داد، اشاره شده است.
از آن جا که در تحقق حاضر به منظور ارزیابی طرح «تسریع انتقال یافتهها»
از مدل سیپ استفاده شده است، در پایان این بخش مدل سیپ از جنبههای مختلف
مورد بررسی قرار گرفته است. از دیدگاه صاحبنظران ترویجی، مدل سیپ میتواند
بیشترین کاربرد را در ارزشیابی برنامههای ترویجی داشته باشد. ملک محمدی
(1377) از مدل سیپ به عنوان مدلی یاد میکند که میتوان برنامههای ترویجی
را با آن ارزشیابی نمود. بخش چهارم و پایانی این فصل نیز به بررسی پیشینهی
پژوهش اختصاص یافته است و در پایان نیز مدل نظری تحقیق که منطبق بر الگوی
سیپ میباشد، ارایه شده است.
2-2) بخش اول: کلیات ارتباط تحقیق و ترویج
ارتباط تحقیق و ترویج کشاورزی همواره از جمله مهمترین مباحث مطرح در
ادبیات ترویج و توسعه کشاورزی بوده است. امروزه برای حصول اطمینان از تناسب
فناوری ها با شرایط کشاورزان، وجود پیوندهای
محکم بین تحقیق و ترویج در نظام کشاورزی امری ضروری است. از آنجائی که
فاصلهی زمانی بین آگاهی زارعین از یک فناوری جدید و استفاده کامل از آن
زیاد بوده و این فاصله با پیچیدهشدن تکنیک طولانیتر خواهد بود، ایجاد
ارتباط مناسب تشکیلاتی بین مؤسسات تحقیقاتی و سازمان ترویج کشاورزی
میتواند فاصلهی زمانی پذیرش را کوتاهتر و در نتیجه بازده سرمایهگذاری
در آموزش، تحقیق و ترویج کشاورزی را بهنحو چشمگیری افزایش دهد (سلطانی،
1371؛ ون دن بن، 2000). کوتاه تر شدن فاصلهی زمانی پذیرش یک فناوری توسط
کشاورزان، باعث میشود که یافتههای تحقیقاتی با سرعت بیشتری به سطح مزارع
کشاورزان رسیده و هدف نهایی آنها که همانا افزایش تولید محصولات کشاورزی
میباشد، سریعتر تحقق یابد. اما شواهد نشان میدهد که هنوز متوسط عملکرد
محصولات عمده ی کشور پائین است و برای تأمین قسمتی از مواد غذایی مورد نیاز
کشور بایستی اقدام به واردات کرد. بهنظر میرسد که یکی از دلایل این امر،
عدم وجود ارتباط تنگاتنگ و مفید با کارایی بالا بین محققان و مروجان و
کشاورزان است که باعث میشود یافتههای تحقیقاتی در سطح مراکز تحقیقات باقی
مانده و به مزارع که به شدت نیازمند بکارگیری جدیدترین یافتههای تحقیقاتی
برای افزایش کمی و کیفی محصول میباشند، نرسد. بنابراین، برای بهرهبرداری
کردن از منافع تحقیقاتی که نرخ بالایی از بازگشت سرمایه را به همراه داشته
باشد قدم اول، پیدا کردن راههایی برای ترکیب کردن و ساده کردن اطلاعات
تولید شده به وسیلهی تحقیقات، به شکلی است که به طور مؤثر به وسیلهی
کشاورزان استفاده شود (داماد زاده، 1378؛ بایرلی، 1987). پر واضح است که در
این بین نقش مروجان به عنوان عامل انتقال دهندهی یافتههای تحقیقاتی به
کشاورزان، از اهمیت بالایی برخوردار است. بنابراین، عدم وجود پیوند منطقی
بین تحقیق و ترویج کشاورزی را میتوان به عنوان مهمترین عامل بازدهی کم سرمایهگذاری در بخش تحقیقات کشور دانست.
اقتباس فناوری نوین کشاورزی – که شرط لازم توسعهی کشاورزی در جهان سوم است –
بدون تحقیقات اغلب بینتیجه است و حفظ و توسعه این فناوری بدون توسل به
فعالیت تحقیقی اکتشافی جدی و مستمر عملاً ناممکن است. دستاوردهای تحقیقاتی
بدون فعالیت ترویجی عملاً عقیم و بیحاصل میمانند. فقط در چارچوب
کوششهای ترویجی با برنامه توسط مروجان آگاه است که میتوان این فنون را به
میان تودهی کشاورزان برد و کاربرد آن را نهادی کرد و عمومیت بخشید. از
طرف دیگر، ترویج نیز به یافتههای برنامههای تحقیقاتی نیازمند میباشد تا
به مناسبترین شیوه به کشاورزان مشورتهای مورد نیاز را ارائه دهد (باصری،
1371؛ وزارت کشاورزی بنگلادش، 1996). فعالیتهای ترویجی همواره میباید
مبتنی بر یافتههای تحقیقاتی باشد و جریان فعالیتهای تحقیقاتی نیز میباید
بر محور حل مسائل و پاسخگوئی به مسائل تولیدی روستائیان استوار باشد. تحقق
این کیفیت از یک سوی مستلزم پیوستگی و وابستگی ارگانیک تشکیلات ترویجی و
تحقیقی با همدیگر و از سوی دیگر برخورداری هر یک از نهادهای ترویج و تحقیق
از متخصصین و پژوهندگان آگاه به مسائل و امکانات بالفعل و بالقوهی
جامعهی روستائیان و مولدان بخش کشاورزی در هر کشور است (کرمی دهکردی،
1380). مکانیزمهای سازمانی مهمی برای تأمین یک جریان آزاد اطلاعات بین
تحقیق و ترویج وجود دارد. بعضی از این مکانیزمها عبارتند از:
- یک کمیتهی ملی هماهنگی فنی شامل نمایندگان ترویج دولتی، سازمانهای غیر دولتی، بخش خصوصی و نمایندگانی از بخش تحقیقات؛
- کمیتههای فنی کشاورزی هر کدام دربرگیرندهی تعدادی از بخشها در مناطق
آگرو اکولوژیکی یکسان و شامل نمایندگان محلی ، نمایندگیهای ترویج و
مؤسسات تحقیقاتی؛
- کارگاههای بازنگری تحقیق – ترویج بین کارکنان ترویج کشاورزی و مؤسسات تحقیقاتی محلی ( وزارت کشاورزی بنگلادش، 1996).
مکانیزمهای ارتباطی مختلفی بین تحقیق و ترویج وجود دارد که در هر کشور
با توجه به ویژگیهای اکولوژیکی، اقتصادی و ویژگیهای فردی و حرفهای
کشاورزان هر منطقه، شکل خاصی از این مکانیزمها برای برقرای ارتباط بین
تحقیق، ترویج و کشاورز به کار گرفته میشود. برقراری ارتباط بین تحقیق و
ترویج از هر مکانیزمی که پیروی کند، واقعیت این است که نهادهای تحقیق و
ترویج در صورتی موفق به انجام مطلوب وظایف مربوطه هستند که رابطهای مستحکم
میان آنها وجود داشته باشد؛ به عبارت دیگر هر یک از این دو نهاد باید به
عنوان منبع تغذیهی دیگری عمل کند و رغبت و علاقهی هر یک از آنها به
ایجاد رابطه با طرف مقابل باید به منزله تضمینی بر توفیق فعالیتهای همان
واحد تلقی شود (نوروزی و ملک محمدی، 1386).
برقراری ارتباط بین فعالیت تحقیق و ترویج بایستی بهعنوان یکی از اصول
مهم برنامههای کشاورزی قلمداد گردد، زیرا هرگونه شکستی در برقراری چنین
ارتباطی بهمعنی عدمموفقیت در انتقال و گسترش نتایج فعالیتهای تحقیقاتی
به خارج از مرزهای آنهاست. ترویج بدون تحقیق چیز قابل توجهی برای عرضه
نخواهد داشت و بهدلیل عدمدستیابی به راهحل مشکلات و نوآوریهای قابل
تطبیق با شرایط روستا، بهتدریج از کارهای آموزشی و ترویجی آن کاسته شده و به انجام امور اجرایی، اداری و غیرآموزشی سوق داده میشود. از طرفی تحقیقات بدون ترویج، نه تنها از مشکلات و اولویتهای مورد نیاز کشاورزان جهت تعیین موضوعهای
مورد تحقیق مطلع نمیگردد، بلکه از پیامدهای ناشی از کاربرد نتایج
تحقیقاتی نیز آگاه نخواهد شد. بهطور کلی ضعف ارتباط تحقیق و ترویج باعث
میگردد که نتایج تحقیقات غیرقابل استفاده و در چهارچوب ایستگاههای
تحقیقاتی و در لابهلای کتابها و نشریههای کتابخانهها محبوس گردیده و
هرگز جهت عمل و استفاده به دنیای کشاورزان راه نیابند (کرمی دهکردی، 1380؛
شهبازی، 1371). بنابراین، راهحل این مشکلات در پیوند بین تحقیق و ترویج نهفته است.
